Ανδρική Υπογονιμότητα

• προκαλούν βλάβη στο σπερματικό επιθήλιο
• Τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα δρουν  πάνω στον ορχικό ιστό, στην παραγωγή του σπέρματος, στην ενδοκρινική λειτουργία των όρχεων και ορισμένα από αυτά προκαλούν πλήρη απλασία του σπερματικού επιθηλίου.

11. Θερμότητα / επαγγελματικοί κίνδυνοι και αντρική υπογονιμότητα

Η σπερματογένεση επηρεάζεται σημαντικά από την αύξηση της θερμοκρασίας του όσχεου. Οι όρχεις για να παράγουν καλής ποιότητας σπερματοζωάρια πρέπει να βρίσκονται εντός του όσχεου όπου παρουσιάζεται θερμοκρασία 0.8 0C χαμηλότερη από το υπόλοιπο σώμα. Σφιχτά  παντελόνια, ζώνες στην περιοχή, στενά τζιν αυξάνουν τη θερμοκρασία των όρχεων, ειδικότερα όταν συνδυάζονται με πολύ ζεστά μπάνια και σάουνες. Η εργασία σε θερμά μέρη για μεγάλες χρονικές περιόδους όπως εργοστάσια, χυτήρια, σιδηρουργεία, δωμάτια με μηχανές, μπορεί επίσης να προκαλέσει υπογονιμότητα.
Εργαζόμενοι σε επαγγέλματα που απαιτούν επαφή με τοξικές ουσίες παρουσιάζουν ελαττωμένη γονιμότητα αφού οι ουσίες αυτές  διαταράσσουν την ορμονική ισορροπία και να ελαττώνουν την παραγωγή σπέρματος. Τα επικίνδυνα χημικά περιλαμβάνουν: βαρέα μέταλλα, όπως ο μόλυβδος, το νικέλιο, ο υδράργυρος, εντομοκτόνα, πετροχημικά, βενζόλιο, ξυλόλη, αναισθητικά αέρια και ακτινοβολία

12. Συστροφή των όρχεων και αντρική υπογονιμότητα

Είναι η στροφή του οργάνου γύρω από τον άξονά του. Στην πραγματικότητα συστρέφεται ο σπερματικός τόνος, μέσα από τον οποίο περνούν τα αγγεία και τα νεύρα που καταλήγουν στον όρχι, με αποτέλεσμα τη διακοπή της παροχής αίματος σε αυτόν. Αποτέλεσμα αυτού είναι η ισχαιμία του όρχεως και η νέκρωσή του σε διάστημα λίγων μόλις ωρών. Η μεγαλύτερη συχνότητα συστροφής του όρχεως παρατηρείται στις ηλικίες μεταξύ 12 και 18 ετών, χρονική περίοδος κατά την οποία ο όρχις αυξάνεται σε μέγεθος. Η κλασσική εικόνα της συστροφής περιλαμβάνει πόνο και οίδημα του προσβεβλημένου όρχεως. Η έναρξη του πόνου είναι συνήθως απότομη ενώ σε πολύ λίγη ώρα ακολουθεί το οίδημα. Όταν η κλινική εξέταση δεν είναι αρκετή για να ξεχωρίσει ο ιατρός τη συστροφή του όρχεως από άλλες καταστάσεις με παρόμοια συμπτώματα (όπως μία φλεγμονή του όρχεως), μπορεί να καταφύγει σε άλλες εξετάσεις όπως υπερηχογράφημα Doppler ή σπινθηρογράφημα. Σε κάθε περίπτωση αμφιβολίας η διάγνωση πρέπει να τίθεται χειρουργικά. Ο παράγων χρόνος είναι η βασικότερη παράμετρος στη διάγνωση και αντιμετώπιση της συστροφής του όρχεως. Λόγω της ταχείας νέκρωσης που υφίσταται ο όρχις θα πρέπει η συστροφή να αντιμετωπίζεται μέσα σε 4-6 ώρες από την έναρξη των συμπτωμάτων. Εάν το χρονικό διάστημα από την έναρξη
των συμπτωμάτων είναι μικρό μπορεί να επιχειρήσει ο ιατρός να ανατάξει τη συστροφή με χειρισμούς στο όσχεο. Σε περίπτωση επιτυχίας σε δεύτερο χρόνο συνιστάται η καθήλωση και των 2 όρχεων στο όσχεο με χειρουργική επέμβαση (ορχεοπηξία) προς αποφυγή μελλοντικής υποτροπής. Η βασική θεραπεία παραμένει η άμεση χειρουργική επέμβαση κατά την οποία αφού αναταχθεί ο όρχις στη συνέχεια εξετάζεται η βιωσιμότητά του. Αν ο όρχις κριθεί βιώσιμος τότε καθηλώνεται στο όσχεο (ορχεοπηξία). Αν κριθεί ότι ο όρχις έχει υποστεί ανεπανόρθωτες αλλοιώσεις τότε αυτός αφαιρείται. Απαραίτητη είναι η καθήλωση και του άλλου όρχεως στο όσχεο. Πρέπει να τονιστεί πάλι ότι η εγρήγορση των γονέων αλλά και του ιατρού σε κάθε περίπτωση επώδυνου και διογκωμένου οσχέου επιβάλλεται ώστε να αποφευχθεί η απώλεια πολύτιμου χρόνου.

 13. Παλίνδρομη εκσπερμάτιση

Σ’ αυτή την περίπτωση το σπέρμα παλινδρομεί πίσω στην ουροδόχο κύστη αντί να βγει έξω από το έξω στόμιο της ουρήθρας. Έτσι πολύ λίγο ή καθόλου σπέρμα δεν εκσπερματώνεται την ώρα του οργασμού και τα ούρα φαίνονται θολά μετά τη σεξουαλική επαφή. Αυτό συμβαίνει επειδή ο αυχένας της ουροδόχου κύστης ή έσω σφιγκτήρας δεν συσπάται κανονικά κατά τη διάρκεια του οργασμού. Είναι αποτέλεσμα επέμβασης στο προστάτη, τραύματος νωτιαίου μυελού, σακχαρώδη διαβήτη, φάρμακα για υπέρταση και συγγενή προβλήματα.

Ένας απλός τρόπος για να διαγνωστεί η παλίνδρομη εκσπερμάτιση είναι να εξεταστούν τα ούρα του άντρα μετά την εκσπερμάτιση. Αν υπάρχουν σπερματοζωάρια στα ούρα, αυτό επιβεβαιώνει τη διάγνωση.

Μια αποτελεσματική θεραπευτική επιλογή είναι να συλλεχθεί σπέρμα και να χρησιμοποιηθεί για τεχνητή γονιμοποίηση. Ο άντρας κάνει τα ούρα του πιο αλκαλικά, πίνοντας sodium bicarbonate και ουρεί αμέσως μετά την εκσπερμάτιση. Τα σπερματοζωάρια που συλλέγονται υπόκεινται κάποια επεξεργασία και χρησιμοποιούνται για τεχνητή γονιμοποίηση. Τα ποσοστά εγκυμοσύνης με την τεχνητή γονιμοποίηση είναι συνήθως χαμηλά γιατί τα σπερματοζωάρια που επιζούν είναι συνήθως χαμηλής ποιότητας.

 14. Ακτινοβολία

Η ακτινοβολία προκαλεί σε πειραματόζωα αποβολή και ανωμαλίες στην κεφαλή των σπερματοζωαρίων. Όταν η δόση είναι μικρή (200-300 rads) υπάρχει δυνατότητα αποκατάστασης μετά πάροδο άλλοτε άλλου χρονικού διαστήματος ενώ σε μεγαλύτερες δόσεις οι βλάβες είναι μη αναστρέψιμες.

15. Συστηματικές παθήσεις

Διάφορες εμπύρετες καταστάσεις, σακχαρώδης διαβήτης και η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια αποτελούν σοβαρές αιτίες υπογονιμότητας. Άρρωστοι που υπόκεινται σε αιμοκάθαρση παρουσιάζουν προοδευτική πτώση των επιπέδων τεστοστερόνης, αύξηση των επιπέδων LH και FSH και ελάττωση της ποιότητας τους σπέρματος.

16. Εγχειρήσεις

Οι σπουδαιότερες εγχειρήσεις που προκαλούν υπογονιμότητα είναι η συμπαθεκτομή και η διατομή του σπερματικού πόρου κατά τη διάρκεια επεμβάσεων όπως για βουβωνοκήλη ή κρυψορχία.

17. Επιδρά το κάπνισμα και το αλκοόλ στην αντρική υπογονιμότητα;

Όπως είπε ο Shakespeare «το αλκοόλ αυξάνει την επιθυμία αλλά ελαττώνει την απόδοση». Οι αλκοολικοί όχι μόνο παρουσιάζουν στυτική δυσλειτουργία, αλλά λόγω της καταπόνησης του ήπατος εμφανίζονται  υψηλά επίπεδα οιστρογόνων (γυναικείας ορμόνης) που έχει βλαπτική επίδραση στα σπερματοζωάρια.

Το κάπνισμα προκαλεί σοβαρές βλάβες στην ανδρική γονιμότητα. Ελαττώνει την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων λόγω βλαβών που προκαλεί στην ουρά τους. Λόγω της νικοτίνης παρατηρούνται σπασμοί στην ορχική αρτηρία. Τα επίπεδα της προλακτίνης στους καπνιστές τείνουν να είναι υψηλότερα με συνέπεια να επιδεινώνεται τόσο η σεξουαλική λειτουργία όσο και η γονιμότητά τους.

18. Ηλεκτροεκσπερμάτιση

Οι άντρες με προβλήματα του νωτιαίου μυελού δεν μπορούν να εκσπερματώσουν λόγω νευρολογικής βλάβης. Μπορούν όμως να βοηθηθούν να εκσπερματίσουν με μια τεχνική που ονομάζεται ηλεκροεκσπερμάτιση. Μια ειδική κεφαλή εισέρχεται στο απευθυσμένο του άντρα και μεταδίδει ηλεκτρική διέγερση στον προστάτη με μια σταδιακά αυξανόμενη ένταση έτσι ώστε να προκαλεί εκσπερμάτιση. Ο άντρας συνήθως παρουσιάζει στύση και εκσπερματώνει σε περίπου 5 λεπτά. Τα σπερματοζωάρια που συλλέγονται μπορούν να χρησιμοποιηθούν για IUI, IVF ή ICSI, ανάλογα με την ποιότητά τους (συνήθως είναι χαμηλή).

 

ΣΠΕΡΜΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για μια σωστή ανάλυση σπέρματος;

Για την αξιολόγηση του άνδρα αρχικά χρειάζεται ένα φρέσκο δείγμα σπέρματος, το οποίο προσκομίζεται στο εργαστήριο όχι περισσότερο από μισή ώρα από τη λήψη του. Κατ’ αρχήν απαιτείται αποχή του άνδρα από κάθε σεξουαλική δραστηριότητα για τουλάχιστον 2-4 μέρες. Ο άντρας πλένει τα χέρια και το πέος με νερό και σαπούνι και κατόπιν αυνανίζεται. Το σπέρμα τοποθετείται σε ένα αποστειρωμένο δοχείο το οποίο διατηρείται σε θερμοκρασία δωματίου και στη συνέχεια δίνεται στο εργαστήριο.

Πως αναλύεται το δείγμα του σπέρματος το εργαστήριο;

Ο γιατρός θα ελέγξει το δείγμα, αφού περάσουν 30 λεπτά από την εκσπερμάτιση, ώστε να ρευστοποιηθεί το σπέρμα. Αξιολογούνται τα παρακάτω στοιχεία:

1. Η ποσότητα της εκσπερμάτισης. Ενώ πολλοί άντρες αισθάνονται ότι το σπέρμα τους είναι «λίγο σε ποσότητα και όχι αρκετό», σπάνια υπάρχουν σοβαρές ανωμαλίες που αφορούν στην ποσότητα. Συνήθως αυτές συνδέονται με προβλήματα με τους επικουρικούς αδένες του γεννητικού συστήματος που παράγουν το σπερματικό υγρό δηλαδή τις σπερματοδόχους κύστες και τον προστάτη. Η φυσιολογική ποσότητα κυμαίνεται από 2-6 ml.   Πολύ μικρή ποσότητα σπέρματος μπορεί να προκαλέσει προβλήματα επειδή τα σπερματοζωάρια είναι δύσκολο να φτάσουν στον τράχηλο της μήτρας. Μια πολύ μεγάλη ποσότητα προκαλεί επίσης προβλήματα, γιατί αυτό αραιώνει το συνολικό αριθμό των σπερματοζωαρίων που υπάρχουν, μειώνοντας την συγκέντρωσή τους.
2. Το ιξώδες. Κατά τη διάρκεια της εκσπερμάτισης, το σπέρμα βγαίνει προς τα έξω σαν ένα υγρό το οποίο πήζει αμέσως. Αυτό θα πρέπει να ρευστοποιηθεί ξανά σε περίπου 30 λεπτά για να επιτρέψει τα σπερματοζωάρια να κινηθούν ελεύθερα. Αν αυτό αποτύχει να γίνει, ή αν είναι πολύ παχύ στην σύσταση ακόμα και μετά τη ρευστοποίηση δημιουργείται πρόβλημα στη γονιμότητα. Η κατάσταση αυτή συνήθως συνδέεται με φλεγμονή των σπερματοδόχων κύστεων ή του προστάτη.
3. Το pH. Φυσιολογικά το pH του σπέρματος είναι αλκαλικό και κυμαίνεται από 7,2 – 7,7. Το αλκαλικό pH προστατεύει τα σπερματοζωάρια από την οξύτητα του κολπικού υγρού. Ένα όξινο pH δείχνει προβλήματα στη λειτουργία των σπερματοδόχων κύστεων (απουσία των σπερματοδόχων κύστεων ή ακόμη και απόφραξη του εκσπερματιστικού πόρου). Πολύ αλκαλικό pH (πάνω από 8) συνδέεται με φλεγμονές των αδένων του γεννητικού συστήματος.
4. Βιοχημικές παράμετροι του σπέρματος όπως ακροσίνη, καρνιτίνη και φρουκτόζη. Η ακροσίνη εντοπίζεται στην κεφαλή των σπερματοζωαρίων και επιτρέπει την είσοδο του στο ωάριο, με άλλα λόγια τη γονιμοποίηση του ωαρίου. Η καρνιτίνη βρίσκεται στον αυχένα του σπερματοζωαρίου και βοηθά στην κινητικότητά του. Η φρουκτόζη είναι ένα σάκχαρο που παράγεται στις σπερματοδόχους κύστες και παρέχει ενέργεια για τη κινητικότητα των σπερματοζωαρίων. Η απουσία της δείχνει απόφραξη στην αντρική αναπαραγωγική οδό στο επίπεδο του εκσπερματιστικού πόρου.

 
Πως είναι ένα σπερματοζωάριο;

Κάθε σπερματοζωάριο έχει ένα κεφάλι, το οποίο περιέχει το γενετικό υλικό στον πυρήνα του και μια ουρά η οποία κινείται μπρος και πίσω για να παράγει ζωηρή προωθητική κίνηση. Το μεσαίο τμήμα του σπερματοζωαρίου περιλαμβάνει τα μιτοχόνδρια που παρέχουν την ενέργεια για την κίνηση του σπερματοζωαρίου.

Βλέπε video

Ποιος είναι ο φυσιολογικός αριθμός σπερματοζωαρίων;

Αν το δείγμα έχει λιγότερα από 20 εκατομμύρια/ml σπερματοζωάρια τότε θεωρείται ότι υπάρχει χαμηλός αριθμός σπερματοζωαρίων. Σαν ολιγοσπερμία χαρακτηρίζεται η κατάσταση στην οποία υπάρχουν λιγότερα από 10 εκατομμύρια/ml. Αζωοσπερμία ονομάζεται η κατάσταση στην οποία δεν ανευρίσκονται καθόλου σπερματοζωάρια στο δείγμα.

Ποια είναι η φυσιολογική κινητικότητα των σπερματοζωαρίων;

Φυσιολογική κινητικότητα των σπερματοζωαρίων είναι η ικανότητα να κινούνται ζωηρά προς τα εμπρός (ζωηρή προωθητική κινητικότητα). Τα σπερματοζωάρια ανήκουν σε δυο κατηγορίες - αυτά που «κολυμπάνε» και αυτά που δεν «κολυμπάνε». Θυμηθείτε ότι μόνο εκείνα τα σπερματοζωάρια που κινούνται γρήγορα και προωθητικά είναι ικανά να κολυμπήσουν έως το ωάριο και να το γονιμοποιήσουν - τα υπόλοιπα είναι μικρής χρησιμότητας. Μερικές φορές όμως συμβαίνει η ποιότητα των σπερματοζωαρίων να είναι πιο σημαντική από τον αριθμό τους.

Η κινητικότητα βαθμολογείται με μια κλίμακα από το a έως το d, σύμφωνα με τα κριτήρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO).

Βαθμός a (γρήγορη προωθητική κίνηση). Σ’ αυτήν ανήκουν τα σπερματοζωάρια που κολυμπούν γρήγορα και παρουσιάζουν γρήγορη προωθητική κίνηση σε μια ευθεία γραμμή.
Βαθμός b (αργή προωθητική κίνηση). Σ’ αυτήν ανήκουν τα σπερματοζωάρια που κολυμπούν αργά προς τα εμπρός είτε σε καμπύλη είτε σε τεθλασμένη γραμμή.
Βαθμός c (μη προωθητική). Σ’ αυτήν ανήκουν τα σπερματοζωάρια που κινούν τις ουρές τους, αλλά δεν κινούνται προς τα εμπρός (μόνο τοπική κινητικότητα).
Βαθμός d (ακίνητα). Σ’ αυτήν ανήκουν τα σπερματοζωάρια που δεν κινούνται καθόλου.

Τα σπερματοζωάρια των βαθμολογιών c και d θεωρούνται πτωχής χρησιμότητας. Αν η κινητικότητα είναι μικρή τότε ομιλούμε για  ασθενοσπερμία. Αυτό δείχνει ότι οι όρχεις παράγουν σπερματοζωάρια χαμηλής ποιότητας και δεν λειτουργούν σωστά.

Ποια είναι η δομή και η μορφολογία του φυσιολογικού σπερματοζωαρίου;

Ένα φυσιολογικό σπερματοζωάριο πρέπει να έχει μια κανονική στρογγυλή κεφαλή, αυχένα, δηλαδή ένα συνδετικό ενδιάμεσο τμήμα και μια μακριά ίσια ουρά. Αν υπάρχουν πολλά σπερματοζωάρια με ανώμαλη μορφολογία τότε ομιλούμε για τερατοσπερμία. Στην περίπτωση αυτή η πλειοψηφία των σπερματοζωαρίων έχει ανωμαλίες όπως πολύ μεγάλη κεφαλή, απουσία κεφαλής ή μικρό μέγεθος σαν κεφαλή καρφίτσας, διπλή κεφαλή. Αυτό σημαίνει ότι τα σπερματοζωάρια είναι ανώμαλα λειτουργικά και δεν είναι ικανά να γονιμοποιήσουν το ωάριο. Πολλά εργαστήρια χρησιμοποιούν τα «αυστηρά»  κριτήρια του Kruger (που αναπτύχθηκαν στη Νότια Αφρική) για την περιγραφή της φυσιολογικής μορφής των σπερματοζωαρίων. Στην περίπτωση αυτή μόνο τα σπερματοζωάρια που είναι «τέλεια» θεωρούνται φυσιολογικά. Ένα φυσιολογικό δείγμα πρέπει να έχει τουλάχιστον 15% φυσιολογικές μορφές (το οποίο σημαίνει ότι θεωρείται φυσιολογικό περίπου το 85% των σπερματοζωαρίων να έχει ανώμαλη μορφή!)

Συγκόλληση ή συσσώρευση σπερματοζωαρίων. Στο μικροσκόπιο, τα σπερματοζωάρια φαίνεται να είναι κολλημένα το ένα με το άλλο σε δέσμες. Αυτό δυσχεραίνει την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων, εμποδίζει δηλαδή τα σπερματοζωάρια να κολυμπήσουν διαμέσου του τράχηλου της μήτρας και να φτάσουν στο ωάριο.

Επομένως εξετάζοντας το σπερμοδιάγραμμα αναζητούμε το συνολικό αριθμό των «καλών» σπερματοζωαρίων στο δείγμα – δηλαδή τα σπερματοζωάρια με ζωηρή προωθητική κίνηση και φυσιολογικό σχήμα. Αυτός ο αριθμός είναι ο απόλυτος δείκτης μιας πιθανής γονιμότητας των σπερματοζωαρίων. Επομένως, για παράδειγμα, αν ένας άντρας έχει έναν συνολικό αριθμό 40 εκατομμυρίων ανά ml, από τα οποία το 40% έχουν προωθητική κίνηση και το 60% έχουν φυσιολογικό σχήμα, τότε ο συνολικός αριθμός των φυσιολογικών σπερματοζωαρίων με προωθητική κίνηση είναι: 40x0.40x0.60=9.6 εκατομμύρια σπερματοζωάρια ανά ml. Αν η ποσότητα της εκσπερμάτισης  είναι 3 ml, τότε ο συνολικός αριθμός των κινητών σπερματοζωαρίων σε όλο το δείγμα είναι 9.6x3=28.8 εκατομμύρια σπερματοζωάρια.

Τι δείχνει η παρουσία κυττάρων πύου στο σπέρμα;

Ένας μικρός αριθμός λευκών αιμοσφαιρίων στο σπέρμα είναι φυσιολογικός γιατί το σπέρμα παρασύρει υγρά και εκκρίσεις της ουρήθρας. Η παρουσία μεγάλου αριθμού πυοσφαιρίων δείχνει την παρουσία φλεγμονής στο σπέρμα. Δυστυχώς υπάρχουν εργαστήρια που δεν μπορούν να διακρίνουν τη διαφορά μεταξύ των πρόδρομων μορφών των σπερματοζωαρίων και των πυοσφαιρίων.  

Μερικά εργαστήρια χρησιμοποιούν αυτόματο ηλεκτρονικό αναλυτή-υπολογιστή για να κάνουν το σπερμοδιάγραμμα. Αυτό ονομάζεται CASA, ή υποβοηθούμενη ανάλυση σπέρματος με χρήση υπολογιστή.

Τι σημαίνει μια φυσιολογική αναφορά ανάλυσης σπέρματος;

Μια φυσιολογική αναφορά σπέρματος είναι μια επιβεβαίωση και συνήθως δεν χρειάζεται να επαναληφθεί. Αν η ανάλυση σπέρματος είναι φυσιολογική, πολλοί γιατροί δεν θα εξετάσουν τον άντρα. Όμως, θα πρέπει να θυμάστε ότι επειδή μόνο και μόνο ο αριθμός των σπερματοζωαρίων και η κινητικότητα τους είναι σε φυσιολογικά πλαίσια, αυτό δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι ο άντρας είναι «γόνιμος».

Ποιοι είναι οι λόγοι μιας κακής εικόνας στο σπερμοδιάγραμμα;

Μια κακή εικόνα στο σπερμοδιάγραμμα μπορεί να οφείλεται σε:

1. Κάποιο λάθος στην τεχνική λήψης του σπέρματος, αν το δείγμα δεν έχει ληφθεί σωστά ή αν το δοχείο δεν είναι καθαρό
2. Αν έχει περάσει πολύ ώρα από τη στιγμή που θα παραδοθεί το δείγμα στο εργαστήριο μέχρι την εξέτασή του
3. Αν είναι πολύ μικρό το διάστημα από την τελευταία εκσπερμάτιση
4. Συστηματική ασθένεια τους τελευταίους τρεις μήνες (ακόμα και ένα συνάχι ή ένας πυρετός μπορεί να μειώσουν τον αριθμό των σπερματοζωαρίων).

Αν η εξέταση του σπέρματος δεν είναι φυσιολογική, αυτή θα πρέπει να επαναληφθεί σε μια περίοδο 2 μηνών, για να επιβεβαιωθεί αν η ανωμαλία είναι μόνιμη ή όχι. Δεν μπορούν να βγουν συμπεράσματα  μόνο από μια αναφορά, χρειάζονται τουλάχιστον δύο εξετάσεις προκειμένου να εξάγουμε βέβαια συμπεράσματα. Χρειάζεται τρεις μήνες προκειμένου οι όρχεις να παράγουν καινούρια σπερματοζωάρια, γι’ αυτό το λόγο χρειάζεται να περιμένετε πριν επαναλάβετε την εξέταση.

 

ΑΖΩΟΣΠΕΡΜΙΑ

Μερικοί άντρες θα ανακαλύψουν με μεγάλη τους έκπληξη ότι έχουν μηδενικό αριθμό σπερματοζωαρίων. Αυτό ονομάζεται αζωοσπερμία και συχνά προκαλεί στους ασθενείς μας απορία αφού έχουν φυσιολογική επιθυμία, μπορούν να εκσπερματώνουν φυσιολογικά και το σπέρμα τους φαίνεται φυσιολογικό.

Σ’ αυτή την περίπτωση πρέπει να ζητηθεί από το εργαστήριο να φυγοκεντρήσει το δείγμα και να ελέγξει για την ύπαρξη πρόδρομων μορφών σπερματοζωαρίων. Μερικοί άντρες θα έχουν πρόδρομες μορφές σπερματοζωαρίων, αυτό ονομάζεται κρυπτοζωοσπερμία και σημαίνει ότι δεν υπάρχει πραγματικά αζωοσπερμία.

Αν η αζωοσπερμία επιβεβαιωθεί τότε το επόμενο βήμα είναι να βρεθεί ποια είναι η αιτία. Υπάρχουν δυο πιθανότητες

• η αποφρακτική αζωοσπερμία 
• μη αποφρακτική αζωοσπερμία.

Οι άντρες με αποφρακτική αζωοσπερμία έχουν φυσιολογικούς όρχεις οι οποίοι παράγουν φυσιολογικά σπερματοζωάρια τα οποία για κάποιο λόγο δεν εξέρχονται κατά την εκσπερμάτιση. Συνήθως υπάρχει απόφραξη στο επίπεδο της επιδιδυμίδας, σ’ αυτούς του άντρες η ποσότητα του σπέρματος είναι φυσιολογική, υπάρχει φρουκτόζη, το pH είναι αλκαλικό και δεν φαίνονται καθόλου πρόδρομες μορφές σπερματοζωαρίων. Στην κλινική εξέταση, έχουν τυπικά φυσιολογικό σχήμα όρχεων, αλλά η επιδιδυμίδα είναι πλήρης και διογκωμένη. Η απόφραξη μπορεί να οφείλεται σε παλιότερη μόλυνση (γονόρροια, χλαμύδια, ΤΒ), ή σε χειρουργείο για βουβωνοκήλη ή υδροκήλη.

Μερικοί άντρες έχουν αποφρακτική αζωοσπερμία γιατί έχουν συγγενή έλλειψη σπερματικού πόρου. Η ποσότητα του σπέρματός τους είναι μικρή (0.5 ml ή λιγότερο), το pH είναι όξινο και η φρουκτόζη αρνητική. Η διάγνωση μπορεί να επιβεβαιωθεί από την κλινική εξέταση κατά την οποία δεν ανευρίσκεται ο σπερματικός πόρος. Ίδια εικόνα παρουσιάζεται και σε ασθενείς με απόφραξη στο ύψος της σπερματοδόχου κύστης. 

Οι άντρες με μη αποφρακτική αζωοσπερμία έχουν ανώμαλη ορχική λειτουργία δηλαδή οι όρχεις τους δεν παράγουν φυσιολογικά σπερματοζωάρια. Μερικοί από αυτούς τους άντρες μπορεί να έχουν μικρούς όρχεις στην κλινική εξέταση. Η ορχική ανεπάρκεια μπορεί να είναι μερική, δηλαδή μόνο λίγες περιοχές των όρχεων παράγουν σπερματοζωάρια που δεν είναι όμως αρκετά για την εκσπερμάτιση. Άλλοι άντρες μπορεί να έχουν πλήρη ορχική ανεπάρκεια, αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει καθόλου παραγωγή σπερματοζωαρίων σε όλη την επιφάνεια των όρχεων. Ο μόνος τρόπος για να διαφοροποιηθεί η πλήρης από τη μερική ορχική ανεπάρκεια είναι να γίνουν πολλαπλές ορχικές βιοψίες ώστε να υπάρχουν δείγματα από διαφορετικές περιοχές των όρχεων.

Μπορεί να γίνει χειρουργική επέμβαση για να αντιμετωπισθεί η αποφρακτική αζωοσπερμία;

Αν η οδός έχει αποφραχθεί, μπορεί να γίνει μια μικροχειρουργική αναστόμωση μεταξύ σπερματικού πόρου και επιδιδυμίδας. Αυτή είναι μια πολύ εξειδικευμένη και περίπλοκη χειρουργική επέμβαση γιατί πρέπει να γίνει κάτω από υψηλή μεγέθυνση. Ο χειρουργός προσπαθεί να παρακάμψει την απόφραξη, ώστε τα σπερματοζωάρια να μπορούν να φτάσουν στην ουρήθρα.

Τα χειρουργικά αποτελέσματα μπορεί να μην είναι τα αναμενόμενα για τους ακόλουθους λόγους:

• Λόγω τεχνικής δυσκολίας, εξαιτίας του μικροσκοπικού μεγέθους των πόρων.  
• Τα σπερματοζωάρια μετά την επέμβαση είναι χαμηλής ποιότητας και μπορούν να προκαλέσουν εγκυμοσύνη σε ποσοστό 25 % των ασθενών. Αυτό συμβαίνει γιατί τα σπερματοζωάρια είναι ανώριμα, αφού δεν έχουν περάσει αρκετό χρόνο στην επιδιδυμίδα, μέσα στην οποία ωριμάζουν.
• Μια δευτερεύουσα βλάβη στην επιδιδυμίδα και στους σπερματικούς πόρους συμβαίνει επειδή το σύστημα έχει παραμείνει σε σταθερά υψηλή πίεση για μεγάλο χρονικό διάστημα. Προκαλούνται δηλαδή ρήγματα και στενώσεις  και σε άλλα σημεία του σπερματικού πόρου καθιστώντας την επέμβαση λιγότερο επιτυχή.

 

Μια από τις σπάνιες περιπτώσεις αποφρακτικής αζωοσπερμίας είναι η απόφραξη του εκσπερματιστικού πόρου. Αυτοί οι άντρες έχουν μικρή ποσότητα όξινου σπέρματος που δεν περιέχει φρουκτόζη. Συνήθως είναι αποτέλεσμα φλεγμονών. Μερικές φορές, αυτό συμβαίνει εξαιτίας κάποιας κύστης στον εκσπερματιστικό πόρο, η οποία μπορεί να διαγνωστεί με TRUS (διορθικό υπερηχογράφημα). Αυτό αντιμετωπίζεται με διουρηθρική εκτομή του εκσπερματιστικού πόρου. 

Τι συμβαίνει με τους άντρες που έχουν συγγενή, αμφίπλευρη απουσία του σπερματικού πόρου;

Οι άντρες που έχουν συγγενή απουσία σπερματικού πόρου έχουν αζωοσπερμία, με μικρή ποσότητα εκσπερμάτισης, όξινο pH και απουσία φρουκτόζης στο σπέρμα. Πρόκειται για μια συγγενή ανωμαλία που εντοπίζεται μόνο όταν ο άνδρας προσπαθεί να αποκτήσει παιδί. 

Τι μπορεί να κάνει ένας άντρας που έχει κάνει απολίνωση πόρων και θέλει να κάνει πάλι παιδιά;

Στους άντρες η επέμβαση αυτή γίνεται για να γίνουν στείροι από τη στιγμή που έχουν ολοκληρώσει την οικογένειά τους. Αυτή είναι μια ασφαλής και εύκολη επέμβαση που αφορά στην εκτομή του σπερματικού πόρου (του σωλήνα του μεταφέρει τα σπερματοζωάρια). Μετά την εκτομή η εκσπερμάτιση είναι φυσιολογική αλλά δεν υπάρχουν καθόλου σπερματοζωάρια στο σπέρμα.

Αν ο άντρας αλλάξει γνώμη μετά την εκτομή του ενός ή και των δυο ορχικών πόρων και θέλει να κάνει και άλλο παιδί, με μικροχειρουργική επέμβαση μπορεί να ενωθούν τα κομμένα άκρα έτσι ώστε τα σπερματοζωάρια να περνούν στο σπέρμα. Είναι μια επέμβαση χωρίς εγγυημένη επιτυχία. Τα καλύτερα αποτελέσματα παρουσιάζονται όταν η επέμβαση πραγματοποιείται μέσα στα 5 χρόνια μετά την εκτομή των σπερματικών πόρων, πριν αναπτυχθούν αντισώματα έναντι των σπερματοζωαρίων.